Canalblog
Editer l'article Suivre ce blog Administration + Créer mon blog
Publicité
Bomoto ya kongo
Archives
19 septembre 2010

Kinkulu kieto ki kongo


          KINKULU KIA KANDA DIA KONGO

       

          .

       

I.TANDU           KIANKULU-NKULU

       

1.           Vana kintete-ntete vakikadila Tata Nzambi'a Mpungu, i Ne Kongo Kalunga           walungila mu babo ye biabio. Yandi i Akongo, Okongo, Omakongo.
          Kongo dia Mbumba i luyalungunu lua zulu ye ntoto mulezimanga zimbuetete           zampila mu mpila.

       

2.           Mu Mpeve ya Tata Nzambi'a Mpungu muavaika Mpeve ya Ngue Ntangu.
          Mu Mpeve ya Ngue Ntangu muavaika Tiya tusemanga.
          Mu Mbu wa Tiya tua Ngue Ntangu muavaika Mama Ntoto wabuta bana bandi           bampila mu mpila: minti, bibulu, ye bantu ba kanda dia Bana ba Ntoto
.
          Makaba 118:1-2

       

Mama           Ntoto wabuta Bana ba Ntoto, landila diodio, Mase meto matuka ku Zulu,           ku Mbuetete ya Kakongo, mayizila mu kumbi dia Tiya.
          Mu ntoto mia Etiopi,Bana ba Zulu bakuelana ye Bana ba Ntoto, i Bana           ba Tami batuka ku India, ye buta kanda dia Kongo.
         
          Makaba 118:5-6

       

3.           Ne Nzala Mpandu wabuta bana kumi na bole. Na Lukengo i muan'andi wantete.           Ne Nzala Mpandu mbangudulu vo: Ndiona wena ye nsatu'a nzailu zanlongo,           za kimpeve, za kinzambi.
          Na Lukengo i Nkengi, Ndundi, ovo ndiona wasisua vava Ntoto mu sala kengi           ye lunda Nsiku Wanlongo ye Nsabi za Mansueki makimpeve, ma Lendo,ma           Ngolo zitunganga ye tululanga, i Nsabiza Mansuekima ngolo za Bana ba           Zulu.

       

4.           Tata Nzambi'a Mpungu, i Ne Kongo Kalunga, wavana nsilulu kua Na Lukengo           mu buta Kanda dia Nsilulu dina nata Nkumbu andi(Ne Kongo) vava Ntoto.           Ebu tueti tanga mu Makaba (Makongo) vo:
          " Nlongi mia Zulu bu miamana vutukisa ku Mbuetete ya Kakongo mu           kumbi dia Tiya, Na Lukengo wavutukisa ye ntima wa kinsiona ku nzo andi.           Simbi kia Ntemo kia Tata Nzambi'a Mpungu kiayiza kua yandi kiavova:           Kukalani kiadi ko mu ntim'aku. Kukalani ye ntima wa kinsiona ko. Kadi           mono ngina kala yaku mu bilumbu biabio bia zingu kiaku. Siama, lunda           Nkawa Mvungi wa makanda ma bantu va koko kuaku, kadi ngeye i Mbuta mu           mpangi zaku. Baleke bamana buaka nsuki, tumbu kua bambuta.

       

Mu           ngeye muna tuka Kanda dia Nsilulu dina nata Nkumbu'ame. Ngina sakumuna           kanda diadi ye kitula dio Ntima una vana menga ma moyo kua makanda ma           bantu mu Nza.

       

Kadi           Bana ba Nioka Zambalu si banuika vinia kiansa kua makanda mamo ma bantu           ye sumuna Nza yamvimba mu menga ma nkento wena ku ngonda
          Mu ntangu yoyo, menga makondolo bila si madada mu nsi zazo mu diambu           dia kimfunia ye bungubi bua Bana ba Nioka Zambalu.
          Ntemo si wakuluka mu Nza yamvimba. Mvualangani si yakituka kifuani kia           ntanginina.
          Mivi si miatuadisa Nza ye sumuna yo. Bangulu ye bambua si bayala, nateye           Walunungu wa kanda diaku kana kuiza ye manisa mvualangani mu Nza".

          Makaba 5:97-105
          Kinsemi 44:28-36

       

Mu           menga ma Na Lukengo muatuka mu mbandu zampila mu mpila nlonga wa Bakulu           eba muna tuka kanda dia Kongo: Nkulu Nsemi, Nkulu Masamuna, Nkulu Mamona,           Ne Makeba Yulu, Ne Mayindu ma Yulu, Ne Mbumba Nimi, Ne Makongo ma Nimi,           ye Mama Mandombe Saba(Nkenge Mupata)mu tandu kia nkuka nlangu yabunga           Ntoto wawonso.

       

II.           LANDILA NKUKA NLANGU

       

1.           Landila nkuka nlangu, Ne Zulu Makeba ku Etiopi wabuta Tata Kongo Nimi,           wakuela Mama Ngunu ye buta Nsaku, Mpanzu ye Nzinga , i Bakulu batatu           ba kanda dia Bena Kongo.

       

A.Nkumbu           za luvila lua Nkulu Nsaku.
         
Bakongo           batuka mu Nsaku Ne Vunda banatanga nkumbu ezi za mvila: Nsaku, Kinsaku,           muanda, muela, yenge, ntemo, lemba, lunda, kinzambi, ndembo, madingu,           ndingi, ba dia ndingi, kimbuta, kihunda, kivunda, kimbunda, mavunda,           mpunda, kimbata, kilunda, kalunda, kota, kikota, kahita, mukukulu, nkukulu,           nkokolo, nkala, vitanimi, yitanimi, mulaza,nlaza, kinlaza, kinkala,           kinimi, mukala, milimina, kabemba, kimpemba, mpemba, mvemba, kimvemba,           mbemba, lawu, makunku, nkunku, nsongo, tsongo, kimanga, kimbika, kimvika,           kiyuvu, mabika, kinsengele, kinsumbu, kiuvu, mbika, matsakula, mvika,           sengele, kibuila, kimbuila, kimpila, kingidi, kingila, kividi, kiyidi,           mayidi, neyidi, ngidi, ngiri, nzidi, nsivuila, kuimba, kinkuimba, kikuiti,           lukuti, sangila, lunsangi, matsanga, musenga, nsanga, nsangi, nsenga,           ngimbi, kingimbi, yimbu, ndinga, kindinga, mavandu, mpanda, muema, kimuema,           ngandu, masaka, masaki, kilemba, nkamba, kikamba, kilembo, kilemfu,           lemfu, ngemba, kingemba, kiyemvo, kiyongo, yongo, zongo, vuzi, kivuzi,           kinsembo, masembo, nsembo, nsemo, musemo, kimfuti, mfuti, a mvemba,           makaba, ntumba, kintumba, mowa, kiowa, kikiowa, ntamba, nsimba, nsimbi,           nsimbu, nsungu, nsongi, kinsongi, kimayala, kimiala, miala, nkuwu, mayala,           kimvimba, mvimba, fumvu, kifumvu, mafumvu, kimakala, kiyaka, mbakala,           ...ye bonso bobo.

                                                
             

www.luvila.com

            
       

B.Nkumbu           za luvila lua Nkulu Mpanzu.
          Bakongo batuka mu Nkulu Mpanzu banatanga nkumbu           ezi za mvila: Mpanzu, kimpanzu, lamba, tadi, lufu,luvu, dondo, ndundu,           munuani, kesa, nkuanza, kuanza, kikuanza, muanza, kimuanza, nganzi,           bangu,kibangu, kikuangu, kuangu, kiluangu, luangu, kabangu, mpangu,           kimpangu, mvangi, muangu, kihungu, kingungu, kimbungu, mangungu,ngungu,mavungu,           mbungu, vungu, mfutila, kimfutila, kilamba, kindamba, ndamba, kalamba,           nlamba, mbau(tiya), mbauka, kimbauka, nsundi, kinsundi, kinsula, kinsulu,           kinsudi, musudi, fumina, kifuma,vonga, luvongo, mbongo, kimbongo, kinuani,           matana, nkua nioka, vakula, kimpaku, mpaku, voma, kihombi, kilombi,           kingoma, ngombe, kingombe, lombo, kinlombo, kumba, nkumba, kinkumba,           nkumbu, fulama, mfulama, kimfulama, vemba, mbembe, mbe, kimbembe, kimbimbi,           mbimbi, wumba, bumbu, kibumbu, kimbundi, kibuma, mbuma, mbumbu, ngumbi,           ngumbu, nkuzu, mukuzu, kinkuzu, nkozo, vola, mpodi, kimpudi, mpolo,           polo, lumbu, kilumbu, malumbu, mpombo, mpumba, mumba, ndombe, lulombe,           ndumbu, mvudi, ngolo, ngola, ndamba ngola(a-ngola), paka, mpaka, mpakasa,           kimbaku, kimpaka, mabaka, vona, mponi, vukama, mavuku, mpuku, vonda,           kimpondo, ngonda, ngondi, longo, ndongo, kindongo, samba, busamba, kinsamba,           nsamba, nseke nzila, lumba, malumba, mulumba, nkenzi, kinkenzi, mukenzi,           masunda, kinkosi, kinsuka, nsuka, nsuka za Kongo, mutsakila, nsakila,           ntu a nkosi, wembo, kiwembo, mfutila na wembo, ...ye bonso bobo.

       

C.Kumbu           za luvila lua Nkulu Nzinga.
          Bakongo batuka mu Mama Nzinga Nimi banatanga nkumbu           ezi za mvila: Nzinga, kinzinga, mbamba, kimbamba, kambamba, kihangala,           kiluamba, mbala, kimbala, kiama, kimbambi, kinzamba, kinanga, kananga,           mayamba, mazamba, miyamba, mpala nzinga, muabi, muyabi, nzamba, yambi,           yanzi, kiyanzi, kiniangi, kiyangu, kianza, kikiangala, mandiangu, nianga,           manianga, mani, mayanzi, mbangala, mpangala, nanga, muakasa, nsanzala,           kimbanda, kiyandu, mbandu, mumbanda, yandu, lunga, mabulungu, madungu,           mandungu, malunga, ndunga, nkunga, kiyinda, mbinda, makondo, nkondo,           mukondo, mbenza, kimbenza, mbenzi, nkanga, kinkanga, mazinga, muzinga,           ngongo, nsinzi, nsindi, ngundu, ngunu, kingunu, kingundu, mahinga, muhoyi,           mungoyo, ngoyo, kingoyo, woyo, lukeni, nkenge, kenge, kinkenge, mafuta,           ...ye bonso bobo.

       

2.           Mu mvu wa 4.200 tekela tandu kia Banionzi:
          -Makanda ma Bandombe bu mayonzama mu ntoto mia lubutu mia nzadi ya Nil,           Bena Kongo basisa nsi ya Etiopi ye kulumuka mu ntoto miampa mu batunga           Ngipiti.

       

       

Nsadidila za Ntungulu           za Bandombe mu ntoto mia Kama (Ngipiti)

       

 

       

-Ngipiti           yakala nsi ya Kinzambi beni. Kinzambi kia Bandombe mu Ngipiti kiakadila           va luvulu lua nkalasani yabiza ye Ntinu Wakimpeve wa Ngue Ntangu, idina           Kinzambi kiaki kiavanua nkumbu vo KINZAMBI KIA KONGO(=la Religion solaire)mu           NGIPITI. Kadi lukongolo (lu-kongo-lo) ye punta(point)va kati-kati i           dimbu kia Ngue Ntangu mu luyalungunu.

       

       

Nsadidila za Ntungulu           za Bandombe mu ntoto mia Kama (Ngipiti)

       

Tuka           mvu wa 4200 tekela tandu kia Banionzi nate mvu wa 220 landila tandu           kia Banionzi, Bakongo bazingila mu ntoto mia Ngipiti ye kinzungidila.

       

 

       

Ntemo           wampembe wa Ngue Ntangu uvambananga ye kitukanga ntinta nsambodia za           n'kiama, za dimbu kia Ne Mbumba, za lukongolo, za Kongo ye Kinzambi           kiandi.
          Tuka mu Ngipiti, lufulu lua KINZAMBI KIA KONGO luamuangana mu ntini           ziya za nza ye kienzola Bandombe, Mindele, ye Batundu.
          Mu makanda mamo ma Bandombe bakala mu Ngipiti, kanda dialutila vema           mu sadila KINZAMBI KIA KONGO kia bisi Ngipiti diavewa nkumbu vo Kanda           dia Bena Kongo.
          Bobo basadila Yave Israel bavewa nkumbu vo kanda dia Bena Israel.

       

-           Bandombe mu Ngipiti badiatila mu nkalasani yabiza ye Tata Nzambi'a Mpungu           wabasakumuna. Ku nsia lusakumunu lualu, Bandombe batemoka beni mu kinsuni           ye mu kimpeve. Idina bamindele ye makanda mampila mu mpila ma bantu           mayiza ku Ngipiti mu kuiza tomba madia ma kinsuni ye ma kimpeve, mu           kuiza longoka mu binsasa(=les écoles) bia Bandombe, ye mu kuiza           sala kingamba ye kiboyi mu nzo za Bandombe ku Ngipiti.

       

-           Landila mbandu zazingi na zingi za Mintinu miayala Ngipiti, mindele           miamingi miayiza ku Ngipiti mianata bifu biabingi biambi.
          Bandombe batanginina bifu biabi biabanata mu katuka mu nzila yabiza           ya Kinzambi kiau kia Kongo. Makanda mampila mu mpila ma mindele miayiza           nuanisa Ngipiti ye tomba mu ziona nsi yayi ya kimvuama va moko ma Bandombe           bavua yo.

       

3.           Mu mvu wa 1.300 tekela tandu kia Banionzi:
          - Falao Kenatu wabiekua kintinu mu Ngipiti wanuanisa bifu biambi biakota           mu nsi ye vutula Ngipiti mu nzila Kinzambi kiakedika, i KINZAMBI KIA           KONGO mu Ngipiti.

       

-           Landila lufua lua Falao Kenatu, bilandi biandi biazomua mu Ngipiti.
          - Ku nsia nzomono zazi, Bena Kongo babingi balanda Kinzambi kia Falao           Kenatu basisa Ngipiti ye kuenda ku Etiopi.

       

4.           Mu mvu wa 960 tekela tandu kia Banionzi:
          - Ntinu solomo ku Yelusalemi wakuela Mama Mankenda Saba.
          - Mu diambu dia nkuelasani yayi, Bena Kongo babingi basisa Etiopi ye           kuenda vuanda ku nsi ya Kanana(ku Israel).

       

5.           Mu mvu wa 920 tekela tandu kia Banionzi:
          - Bisi Etiopi balanda Kinzambi kia Kongo kia Falao Kenatu babonga Ngipiti           ye tula yo tula yo ku nsia luyalu luau, kansi menga ma bamindele matatamana           sumuna nsi ya Ngipiti.

       

6.           MU mvu wa 220 tekela tandu kia Banionzi:
          - Simbi kia Kongo kiabieka Ne Mbemba Zulu wakituka Ngunza yasolua mu           tuadisa Bena Kongo ye kubanata ku nsi yampa yansilulu.
          - Ne Mbemba Zulu watuma kua Bena Kongo babo bakala ku Ngipiti,ku Nubi,           ku Madiani, ye ku Kanana, mu kuenda yonzama babo ku Etiopi.
          - Ku nsia lutumu lua Ne Mbemba Zulu, Bena Kongo bayonzama ku Etiopi           basisa nsi yayi ye landa Mbuetete yabatuadisa yataadisa ku sude(ku Yanda),           nateye baluaka ku Zimbambue.
          - Ne Mbemba Zulu bu kafua, Simbi kia Kongo kiayiza vana Mvuala kua Nkulu           ISanusi wakituka Ntuadisi a Kanda dieto.

       

       

Nsadidila za Ntungulu           za Bakulu beto ku Zimbabue

       

  

       

-           Mu ntoto wa Zimbabue, babingi mu Bena Kongo bavola masumu mavewa nkumbu           yakinsueki kua Bangudi za Nganga vo: Masumu ma bobo basotona Mbele ya           Lulendo va ntoto.
          - Zimbabue bu diabua mu masumu, Mama Mbangala wabokelua kua Simbi kia           Kongo kiam'bieka.
          Yandi wayonzikisa Bena Kongo, wabanata ku Afelika dia Sude ye viokela           yau mu nsi yankatu ya Kalahari.
          - Mu nkatuka ku Zimbabue, ndambu ya Bena Kongo bazimbakana nzila yalanda           bankaka, ye tatamana kulumuka ku Sude(ku yanda). Bau bakituka kanda           dia Bazulu.

       

III.           TANDU KIA BANIONZI(ERE DES POISSONS)

       

7.           Mu mvu wa 320 wa tandu kia Banionzi:
          - Landila Mama Mbangala,Simbi kia Kongo kiabieka Ne Nsansukulu a Kanda,           wabikua mpe vo Nimi a Lukeni, waluakisa Bena Kongo mu zunga kiena nzadi           za Kunene, Kuandu, Kubangu. Mu ntoto miami,
          Bena Kongo batunga kuku diantete dia           Kongo,bavana dio nkumbu vo Kongo dia Mpangala Nzundu Tadi, ye tunga           mbanz'a kimfumu kiau ku Kimpemba.
          - Ku Kongo dia Mpangala, babingi mu Bena Kongo bavola masumu mavewa           nkumbu ya kinsueki
          kua Bangudi za Nganga vo: Masumu ma bobo batula visi kia kimpenzi mu           nsansulu.

       

8.           Mu mvu wa 424 wa tandu kia Banionzi:
          - Landila Kongo dia Mpangala, Ne Kodi Puanga, Ne Lunda Makanda ye Ne           Madingu ma Zulu banata Bena Kongo mu ntoto mia mia Kuangu Kuilu, batunga           kuku dianzole diavewa nkumbu vo Kongo dia Mulaza(Kongo dia Kuimba),           ye tunga mbanz'a kimfumu kiau ku Kahemba ntete, mboki ku Feshi.
          - Ku Kongo dia Mulaza, nkangu wawingi wavola masumu mavewa nkumbu kua           Bangudi za Nganga vo: Masumu ma bobo bamona kimene kia Ntotela ye dia           tomfi tua nuni zalauka.

       

9.           Mu mvu wa 529:
          - Landila Kongo dia Mulaza, Bena Kongo baluaka ku simu dia Luwozi ku           batunga kuku diatatu di bavana nkumbu vo Kongo dia Luangu ku nsia lutumu           lua mvita lua Ne Tuti dia Tiya, ye tunga mbanz'a kimfumu kiau ku Zimba.
          - Ku Kongo dia Luangu, Bena Kongo badiatila bonso buakadila Nsiku mia           Bunlongo, idina Simbi bia Muela Kongo biayangalala ye boka mu ndinga           za kiese vo : Ku Manianga kukondolo masumu !
          Landila diodio, bau bakulumuna Mvuala ya Ntu a Nkosi mu ntoto mia Manianga(Kongo           dia Luangu).
          Ne Tuti dia Tiya bu kamana kituka Nsengele Mbele ye vila mu Kinlongo           kia Zimba, mu katomboka wamoyo ku Zulu, va ntadisi a Ne Mbakala Nzondo,           Bena Kongo bayenda ku Nsanda Nzondo ye sabuka nzadi'a Muanza.

       

10.           Mu mvu wa 690:
          - Bena Kongo batuadusua kua Na Kulunsi ye Mama Lemba, M'bikudi wankento,           baluaka mu kinzungidila kia mongo wa Kongo dia Ntotela.
          Na Kulunsi bu kamana fua, Ne Nkembo Wamonesua wavewa Mvuala kua Simbi           kia Kongo mu tuadisa Kanda dia Bena Kongo.

       

-           Ne Nkembo Wamonesua wanata Bangudi za Nganga va mbat'a Mongo wa Kongo           dia Ntotela vakulumuka Nzambi'a Kongo wavana minsiku miandi.

       

-           Landila diodio, Bakulu beto bavanga luyalu lua Kongo dia Ntotela ye           tungisa Mbanza Kongo.

       

11.           Tuka mu 698 nateye mu 1200:
          - Mintinu emi mialandasana yala ku Kongo dia Ntotela: Ntinu Muabi           Mayidi, Ntotela Zananga Mowa, Ntotela Mbala Lukeni.

       

-           Mu tandu kia Ntotela Mbala Lukeni, nkangu wawingi wa Bena Kongo wavaika           mu Kongo dia Ntotela ye vutuka muangana mu ntini ziya za Kongo.
          Landila diodio, ntinu emi miayala: Ntotela Mbama Bakota, Ntotela Ngongo           Masaki, Ntotela Nzinga Sengele, Ntotela Kalunga Punu, Ntotela Nkanga           Malunda, Ntotela Ngoyi Malanda, Ntotela Nkulu Kiangala, Ntotela Ngunu           Kisama.

       

12.           Mu mvu wa 1217:
          - Ntotela Madiangu Vuzi wasumuna Nsiku Mianlongo. Simbi kia Kongo kiafuema.           Malema mabua mu nsi.

       

-           Muela Kongo wabieka Mbuta Kimosi watelama bonso Ngunza yanuanisa mvualangani           yanata malema mu nsi.

       

13.           Tuka mu 1230 nateye mu 1300:
          - Ntotela Nanga Katanga wayala ye vutula nkangu mu nzila yabiza. Malema           mamanisa. Kimvuama kiasampa mu nsi mu kinsuni ye mu kimpeve.

       

-           Landila diodio, Ntotela Ntende Kabinda wayala, mboki Ntotela Muabi Kunene           wafidisa Kongolo ku kiselo(l'orient,l'est).

       

Ntotela           Mbamba Muzombo wayala, mboki Ntotela Woyo Mpangala. Mvualangani yakota           mu nsi.

       

-           Simbi kia Kongo kiabieka Mbuta Kutumi watelama bonso Ngunza yanuanisa           mvualangani yayi.
          Nsikumusu yanene yabua mu nsi.

       

       

Mbanza Kongo mu tandu           kiaki (2008)

       

 

14.           Tuka 1300 nateye mu 1369:
          - Mintinu emi mialandasana yala ku Mbanza Kongo: Ntotela Mutende Ngidi,           Ntotela Nanga Mutombo, Ntotela Nzinga Nuzoma.

       

-           Simbi kia Kongo kiabieka ya telamesa Ngunza ezi zakulumuna Mpeve ya           Nsikumusu mu nsi: Ne Funza ye Ne Muanda Munana.

       

15.           Tuka 1370 natye 1481:
          - Mintinu emi mialandasana yala ku Mbanza Kongo: Ntotela Nanga Makaba,           Ntotela Nkanga Nimi, Ntotela Nkuwu Mutinu, Ntotela Nzinga Nkuwu.

       

16.           Mu mvu wa 1457: muatelama Ngunza yimosi nkumbu andi Ne Buela Muanda           wabikula ngiz'a mindele mu nsi'eto.

       

 

       

       

Mbanza Kongo mu tandu           kiaki (2008)

       

       

Mbanza Kongo mu tandu           kiaki (2008)

       

 

       

IV.           TANDU KIA KINKOLE (L'EPOQUE COLONIALE)

       

17.           Mu mvu wa 1482, masua ma Diego Kao, ye kabu diandi dia mindele mia Lukezo(=les           portugais), maluaka ku Mpinda ye mindele mia mpelo.

       

18.           Kia 3.5.1491:
          - Ntotela Nzinga Nkuwu wavilula madiela, wabotekua, ye kota mu Dibundu           dia Katolika dianata bamindele.

       

19.           Tuka mu 1482 nateye 1661:
         
-           Mintinu miampila mu mpila miayala ku Mbanza Kongo: Ntotela Nzinga Nkuwu,           Ntotela Mpanzu a Nzinga, Ntotela Mvemba Nzinga, Ntotela Mpudi'a Nzinga,           Ntotela Nzinga Lukeni, Ntotela Ntumba Nkanga, ye Ntotela Nkanga Lukeni.

       

20.           Kia 29.10.1665:
          - Mvita yanene yabua ku Mbuila va kati kua Portugal ye Kongo.
          - Ntotela Vita Nkanga wayala ku Mbanza Kongo mu ntangu yoyo, watuadisa           ye tuma yandi kibeni Kilombo kia Kongo, kiayonzeka nkama vua za mafunda           ma binuani, mu nsalasani ye Ne Mbamba, Ne Mpemba, ye Abbé Lubeladio.
          - Mu ntangu yanda beni, bantu bafua ku ndambu ka ndambu.
          Binuani bia Lukezo biasika ye sika matenda ye nkele miankaka mia tiya,           va ntadisi a binuani bia Kongo biakala kaka ye madionga, ye bitoto biakusua           yimbua.
          - Va zimunina, Ntotela Vita Nkanga waluala. Bu kazaya dio vo kana vuka           ko, yandi wavana mpova zandi zansuka kua Abbé Lubeladio.
          Yandi vo:

       
Kuvilakane           dio ko,
          Vo kua Bakulu baku,

          Ne Muanda Kongo wavova           dio vo:
         
Kongo Tadi:           kabasu'e mbasinga !
          Idina, fuete tatamana mvita,
          O ! Muan'a Nkongo wakikesa !
          Fuete tatamana mvita,
          Nateye Kongo Dianene
          Dina vutuka yonzama diadio.
          Mvit'aku i mvita yanlongo
          Ya ngionzokelo a Kongo
          Ye mvutudulu a ntoto miamio
          Mia Kongo ku nsia luyalu lumosi.
          Kadi Kongo tadi: kabasu'e mbasinga,
          O ! Muan'a Nkongo wakikesa.
          Kana kuzingila kia kukia !
       

Landila mpova zazi,           Ntotela Vita Nkanga wabua va ntoto ye fua.
         
Binuani bia Portugal bialuaka ye zenga ntu a Ntotel'a Kongo.
          Mvula yangolo yasangumuka mu mazulu. Nzazi zabâma mu matuti, muavunguta           mbembo(ndinga) zangitungulu. Ku nsia wonga ye nsisi, mindele mia Lukezo           miasisa Mbuila ye vutukisa ku Luanda kuakala kinkakasa kiawu.
          Ku Luanda, mindele mia Lukezo miasadisa nkembo wanene mu diambu dia           vutula matondo kua Bakulu bau babikuanga vo Basantu.
          Landila diodio, bau bazika ntu a Ntotela Vita Nkanga mu nzonzambi ya           Nengua Nazaleti(=La Dame de Nazareth) ku Luanda.

       

Mu ngonda yalandila           mvita ku Mbuila, Muanda Velela wavova kua Mama Mafuta vo:

                                                
             

 

             

Zayisa                 dio kua Bakongo babo,
                Vo bamindele bana katuka ku Kongo,
                Ye vo Kongo dina vutuka yonzama,
                Ye tulua ku nsia luyalu lumosi.
                Ndungunu yayi yina vika kuiza,
                Bakongo bu bana luta tomba
                Velela, mavanga ma ngangu,
                Kikesa, ye Nzila Kongo.

             

Makaba 90:139-140
                Maniema 28:17-18

            
       


         

       

21.           Mu mvu wa 1678:
          - Mindele mia Lukezo miayiza zunga Mbanza Kongo, tâna yo, ye yoka           yo.

       

22.           Tuka mu 1702 nateye mu 1706:
          - Simbi kia Kongo kiabieka Mama vita Kimpa watelama bonso Ngunza yatuadisa           nkangu.

       

Ku           nsia lutumu lua Mama Vita Kimpa, nkangu a Kongo wavutuka yonzama ye           tungulula Mbanza Kongo.

       

Tata           Nzambi'a Mpungu wavana kua Mama Vita Kimpa nsilulu zitadidi Kanda dia           Kongo. Ebu tueti tanga mu Nkanda Kinzambi kia Kongo, mu Makaba vo:

                                                
             


                "Tekela ngeye, yateka sadila Ntumua zazingi mu natina Bana                 ba Kongo Ntemo waludi. Buabu i ngeye Vita Kimpa ngieti sadila.                 Landila ngeye, Ntumua zame zazingi zankaka si zavutuka kuiza ku                 Kongo, nateye nsilulu zazo zi yasila kua Bakulu beno zina lungana                 zazo. Kadi luzolo luame ku Kongo luna vangama. Ngina sadila Kongo                 bonso Luazu kiame mu mvit'a mpulusu a makanda ma bantu vava ntoto.
                Idina, Bana ba Kongo dia Ntotela bu bana teka mambi mau nima,                 ye vutukisa mu Nzila Kongo, ngina zangula koko kuame kua Lendo                 ye kubakatula mu mpasi.
                Mu ntangu yoyo, ngina bula makumbi ma mvita ma Ntantu miau, ye                 fuisa Ntandu miamio mia Kanda dia Kongo nsoni".

             

Makaba                 93:164-168
                Maniema 41:16-20

             

             
       

       

Mama           Vita Kimpa

       

-           Kia 2.7.1706, Mama Vita Kimpa wayokua ku tiya kua binuani bia mindele           mia bampelo: père Lorenzo da Lucca ye père Bernado da           Gallo.

       

23.           Mu 1885:
          - Bisi Mputu basadisa lukutukunu ku Berlin. Mu lukutukunu lualu, bau           bakabana Afelika bonso buakadila nsatu zau, kondua kua banzila luzolo           ye kimpangi kia bisi Afelika.
          Mavata mazengua, zimpangi zavambesua kua nzaku za buzengi.

       

       

-           Kongo dia Bakongo diakabua mu ndambu zitatu zavewa nkumbu vo : Kongo           Angola(Portugal), Kongo Belesi(Belgique), ye Kongo Falansa(France).
          Ntoto mia Bahelele ye Ovambu miavewa kua bisi Alemania, ku Namibi.

       

Bena           Kongo bakota ku nsia kinkole kia luyalu, kia kimpeve, ye lusalu.

       

-           Mindele mia Lukezo miayala Kongo Angola miavanina dio luve mu solanga           Ntotel'a Kongo wakondua luyalu ye kilombo ku Mbanz'a Kongo, isavo Ntotela           wa nkumbu kaka, kadi luyalu lua nsi luakala va moko ma mindele. ma banzenza.

       

24.           Tuka mu 1891 nateye mu 1896:
          - Ne Luvualu Mfutila wabiekua bonso Ntotela mu fukiansi.

       

25.           Tuka 1902 nateye 1910:
          - Ne Mbemba Tadi(Pedro) wayala bonso Ntotela wa nkumbu kaka.
          - Mu mvu wa 1910, Simbi kia Kongo kiavuika Ne Buta mpeve ya mvita ye           kum'tuma mu sikamesa Nkangu ye nata wo mu mvit'a mpulusu a Kongo, kidivo           luyalu lua Mbanza Kongo luavutuka telama.

       

26.           Mu mvu wa 1914:
          - Simbi kia Kongo kiabieka Ne Mbianda Ngunga watelama bonso Ngunza ya           Mvita yasikamesa nkangu kidivo watelama ye zoma mindele mu nsi'eto.

                                                
             


                Kua Ne Mbianda Ngunga, Simbi kia Kongo yandi vo :
               
                Kuvilakana dio ko, O! Muan'a Nkongo,
                Vo ka vena muntu umosi ko
                Vava ntoto wena ye luve
                Mu vambesa biabunda Mfumu Nzambi
                Mu Kanda dimosi, mu mvila zimosi.
                Idina, Mono Mfumu Nzambi'aku,
                Ngina telama ye bula
                Makumbi ma mvita ma ntantu,
                Ye kusuna nzaku za buzengi
                Zakuna banzenza ku Kongo,
                Ye zivambesanga Nkangu'ame.

             

Telama,                 O ! Muan'a Nkongo wakikesa !
                Vutula lemesa tiya tua vema
                Mu mvit'a mpulusu a Kongo,

                Kidivo Kongo diakatuka mu kinkole,
                Ye Bakongo babo bavutuka yonzama
                Ku nsia luyalu lumosi.

             

Katula                 Kongo mu kinkole,
                Ye vutuka dio yonzeka
                Ku nsia luyalu lumosi,
                I lutumu lua Mfumu Muanda Kongo,
                Lua Bisimbi bia Nsi,
                Ye Bakulu ba Muela kongo.
                Kongo tadi: kabasu'e mbasinga !
 
               

             
       

27.           Mu mvu wa 1921:
          - Simbi kia Kongo kiabokela Mfumu Kimbangu           ye Mbuta Mbumba batelama bonso Ngunza zatuadisa mvit'a mpulusu a Kongo           mu tandu kiokio.
          - Mbuta kimbangu wabikula dio vo : mindele mina katulua mu nsi eto yifuete           baka kimpuanza ye kituka muinda una sikimisa makanda mamo ma Bandombe           ye kienzola Nza yamvimba.

       


                   

                                                        
             

               

Simbi                   kia Kongo kiakulumuka ye vova:

               

Ngina                   zenga nsinga miamio mia kinkole.
                  Ngina zoma ndiona wayiza tâna
                  Nkangu'ame wa Kongo.
                  Ngina vutuka yonzeka Kongo,
                  Tula Bakongo ku nsia luyalu lumosi.
                  Ngina sadila Kongo diodio
                  Mu sikamesa Kanda dia Bandombe,
                  Ye kienzola Nza yamvimba.
                  Luzolo luame luna vangama.
                  Nsilulu zi yasila Kongo zina lungana.
                  Ngeye i Luazu kiame
                  Kifuete sala mu diambu dia futumuna Kongo mu bafua,
                  Katula Bandombe mu Kinkole,
                  Ye kienzola Nza yamvimba.
 

             

            
       

-           Mu mvu wowo kaka wa 1921, Mpeve ya Tata Nzambi'a Mpungu yavova kua Mfumu           Kimbangu ye sikidikisa nsilulu za Kongo.
          Ebu tueti tanga mu Makaba vo:

       
                                                
             

Nkangu'a                 Kongo bu una teka mambi ye nzambi zanzenza nima,ye vutukisa mu                 Nzila Kongo, Mono si yabambukila nsilulu zi yasila kua Sielo kiame                 Zulu Makeka moyo. Mu ntangu yoyo, si yasakumuna bana beno.
                Ngina fila simbi kia Ngangu zame mu kuiza simba toso tua bana                 beno.
                Idina, si bazibuka ngangu vioka mindele.
                Mu ntangu yoyo, Bana ba Kongo si basema ye sivikisa Nza yamvimba                 mu mbutu za mavanga mau ma ngangu.
                MOno i ndiona wakala, wena, ye una kala, Ndiona wena Mbandukulu                 ye Nsukunu, i Ndiona vuidi Bizizi bitatu mu kimosi.
                Kadi mono i Ndiona wena umosi kuandi mu Batatu.
                Mono i Tata Nzambi'a Mpungu wasema zulu ye ntoto.

               
                Bangunza                 10:50-51 

             
       

-           Ku nsia malongi ma Mfumu Kimbangu, kitembo kianene kia nsikumusu kiakulumuka           ye ningisa Kongo Angola, Kongo Belesi, ye Kongo Falansa

       

-           Mu mvu wowo mpe kaka wa 1921, Mbuta Mbumba wabikula ngizulu a Nlongi'a           Kongo una kuiza vutula nkangu mu nzila kinzambi kia Kongo, soneka Nkand'a           Kinzambi kia Kongo, ye tunga lufulu lua Kongo diampa.
          Yandi wabikula ngizulu a Nkua Tulendo, ye wabikula dio mpe vo: ku ntuala           , i DIBUNDU DIMOSI KAKA dina kala mu nsi'eto.

       

28.           Tuka mu 1926 nateye mu 1942
          - Mbuta Matsua watelama ku Kongo dia Mfua ye tuadisa mvit'a nkatululu           a Kongo ku nsia kinkole kia banzenza.

       

29.           Mu mvu wa 1933:
          - Simbi kia Kongo kiatelamesa Mbuta Matai Muanda mu kala Nkuluntu a           Binuani mu kabu dia bangunza.

       

30.           Mu mvu wa 1939:
          - Mbuta Mpadi watelama ye vanga Dibundu dia Bandombe.
         
          31. Mu mvu wa 1950:
          - Mu boloko ku Lubumbashi(Katanga), Mfumu Kimbangu wasambela ye lomba           kua Tata Nzambi'a Mpungu, kidivoBamayala ba Kongo basikama, basala ye           lomba kimpuanza. Kadi ndungunu mu Nza ya kimpeve yimene bakama. Kadi           kikodi kimene futua.
          - Ntemo wa Nsikumusu wakulumuka mu Mbuta Nzenza Nlandu, watelama ye           vanga ABAKO(=Luwawanu lua Bakongo)mu diambu dia yonzeka Bakongo mu muita           umosi ye sala mu tanina Kikongo ye Lusansu lua Kongo.

       

32.           Mu mvu wa 1951:
          - Bu kakala lukufi mu fua, Mfumu Kimbangu yandi vo: Mono kibeni,           Mbumba, ye Muanda katuna kala diaka mu nza yayi ko, kansi ngeye Mpadi           kuna fua ko.
          Kadi i ngeye wuna sisua ku Kongo Diakati mu kala Mbangi ya Muningu waludi           wa Kisalu kiame.
          Kadi bobo bana vuata Nkumbu'ame ye vovela kisalu kiame ka banzeye ko,           kibazeye ko, ye kabazeye kuatuka salu kiame ko.
          Ngeye Mpadi si watatamana tela salu kiame kimbangi, nateye Nlongi wa           Nsilulu kana kuiza.
          Bu kana telama ye yantika salu kiame kia mpulusu, ntangu'aku mu sisa           Nza yayi si yalunga. Kadi i yandi una tatamana salu kiame, salu kiaku,           salu kia Muela Kongo. Mono, ngeye, ye yandi i Umosi kuandi.
          Mu diambu diandi, bantu babingi si balekela kimbangi kiaku minu.
          Mu diambu diandi, Bana ba Kongo si bavutukisa mu Nzila Ntemo, mu Nzila           Ludi, mi Nzila Kongo.
          Bika lusakumunu lua Tata Nzambi'a Mpungu luasikila mu yandi !

       

Makaba           110:111-112
          Bangunza 36:51-52

         
         

       

33.           Mu mvu wa 1954:
          - Mbuta Kasa Vubu wasolua mu kituka Mfumu'a Abako.
          Ku nsia lutuadisu lua Mbuta Kasa Vubu, Abako diabaka muningu wa kimayala.
          Tuka ku Kongo Angola nateye ku Kongo Belesi, ku Kongo Kabinda, ye ku           Kongo dia Mfua, Bakongo babo bakala biela (=membres)bia Abako.

       

Mbuta           Yulu Fulbert ku Kongo dia Mfua wakala kunzi diasiama dia Abako diadi.           Lukanu luandi: sikamesa bana ba Kongo dia Ntotela, lomba kimpuanza,           ye vutuka tungulula Kongo dia Ntotela.
         
          34. Mu mvu wa 1956:
          - Mbuta Diangienda Kuntima watelamesa Dibundu dia Kintuadi ye vana dio           nkumbu vo: Dibundu dia Kimbangu.
          - Ku Kongo Angola, Bakongo ku Luanda bavanga MPLA ye tula yo ku nsia           lutumu lua mbuta Neto.
          Lukezo kamona dio kiese nkutu ko.

       

35.           Mu mvu wa 1958:
          - Mbuta Yulu wakituka Mfumu'a Nsi ku Kongo dia Mfua.

       

36.           Mu mvu wa 1959:
          - Kia 4-1-1959, ku nsia lutumu lua ABAKO, Bakongo balomba kimpuanza           ku Kinsasa.

       

37.           Mu mvu wa 1960:
          - Abako watatamana lomba ntoto mia Bakulu beto, Kimpuanza.
          - Bisi Ntandu balomba mbongo ye kinkole basadilua kua mindele mia Belgique           mu sokota Bakongo, mu tomba mambu kidivo nsamu'a kimpuanza wakabakana.
          - Kia 30-6-1960, Kimpuanza kiabakama. Mbuta Kasa Vubu wasolua ye kituka           Mfumu'a Nsi ya Kongo dia Kinsasa.
         

       


          Mbuta Kasa Vubu

       

-           Kia 15-8-1960, Kongo dia Mfua kimpuanza.
          - Kia 17-8-1960, Kongo Gabon diabaka kimpuanza.

       

38.           Mu mvu wa 1961:
          - Nkangu'a Kongo angola watelama ye lomba kimpuanza.
          Mindele mia Portugal miafuema ye yantika yoka mavata ye vonda bisi nsi           babingi.

       

V.           TANDU KIA NKUA TULENDO

       

39.           Mu mvu wa 1964:
          - Bakulu ba Muela Kongo bafuema, baziona Mvuala zau, ye katula lusakumunu           mu nsi.

       

40.           Mu mvu wa 1969:
          - Simbi kia Kongo kiabieka Ne Muanda Nsemi bonso Nlongi wasolua mu kala           Nkuluntu a Basiwa Dimbu bafuete telama ye kubika nzil'a Nkua Tulendo.

       

       

Kua           Ne Muanda Nsemi, Simbi kia Kongo wavana bisalu ebi:
          1. Sikamesa Nkangu'a Kongo, ye vutula wo Nzila Kongo, mu kimpeve ye           kinsuni.
          2. Tunga lufulu lua Kongo diampa, ye yonzeka Bakongo babo ku nsia lutumu           lumosi.
          3. Vutula kanda dia Kongo va kiandu kia nzitusu, ye kitula dio Muinda           una sikamesa Bandombe ye kienzola Nza yamvimba.
          4. Soneka Makaba(Makongo), i Nkand'a Kinzambi kia Kongo, kina vana kua           Bakongo Ntemo wu bana nata mu Nza.
          5. Kubika Bana ba Ne Kongo, kidivo bakala balunga mu kika ye yala bitembo           bina nata Tandu kia Kinatimasa.
         
          - Mu diambu dia sala kisalu kiaki, kia 3-7-1969, Ne Muanda Nsemi wavanga           Bundu dia Kongo ye lunda dio ku nsia ntim'andi, ye mu mintima mia Ne           Malozi ma Mpanzu, Ne Nkazi Bazola, Ne Basilua ba Londe, ye Ne Kitoko           Difukidi, i makesa maya mantete mateka wa nsamu wau ye tambudila mu           simbasana moko ye Ne Muanda Nsemi mu Nzila Kongo.

       

41.           Mu mvu wa 1975:
          - Kongo Angola diabaka kimpuanza kia 11-11-1975. Mbuta Neto (MPLA) wakituka           Mfumu'a Nsi.
         

       

42.           Kia 4-1-1986:
          - Bakulu ba Muela Kongo balomba kua Ne Muanda Nsemi mu vaikisa nsamu           a Bundu dia Kongo ku mbazi ye yantika longa nkangu.

       

Lumbu           kiokio, Simbi kia Kongo yandi vo:
         

                                                
Kitembo               kianene kieti kuiza
              Nsi zazingi zina nikuka
              Union Sovietik yina muangana
              Alemania dina yonzama
              Mabanda Ntela una bangusua
              Kinkamala(la Democratie)kina ningisa zinsi,
              Kansi kumu kia Bana ba Kongo
              ka kina wakana ko,
              Vo ka bana tambudila ko
              Mu sadila Muningu
              Wu ngieti vana kua
              Bundu dia Kongo buabu.
              Kadi i Bundu dia Kongo
              Ngina sadila mu tandu kiaki
              Mu mvit'a mpulusu a Kongo.
              Bakongo babingi bu bana
              sadila ma yatumini
              kua Bundu dia Kongo,
              Diambu dianene ngina vanga ku Kongo.
              Kadi nsilulu za Kongo
              Zifuete lungana ku Kongo,
              Idina telama , sikamesa Kongo,
              Kadi ngeye i Mbuta,
              Ye mpe Mfumu a babonsono.
              Baleke babuaka nsuki
              Tumbu kua bambuta.
              Idina, sala salu kiaku
              O! ngeye Nlongi'a Kongo Ne Makandala.
              Tombola nkosi, tobola ngo !
       

 

       

 

       

 

       

 

       

 

       

 

       

 

       

 

       

 

       

 

       

 

       

 

       

 

       

 

       

 

       

 

       


          - Salu kiayantikila ku Bandalungua(Kinsasa) ku kuazibulua Kinlongo Kia           Kongo.

       

43.           Tuka mu 1986 nateye mu 1989:
          - Nsamu wa Bundu dia Kongo watatamana muangana ye sivikisa bantu.
          - Mindele mia mabundu miapamuka, miakutakana mu fuku ye muini, miabakila           Bundu dia Kongo nzengolo zambi.
          - Mindele mia mabundu miasuamina ku nim'a Bandombe bankaka bena bisielo           biau bi basadila mu nuanisina Bundu dia Kongo.
          - Mabundu mamo masadilanga Bibila dia mindele mafuema ye yantika nuanisa           Bundu dia Kongo ye sadila luvunu ye kindoki kia kimfunia mu nuanisina           Bundu dia Kongo ye tomba nzila mu kangisa dio.
          - Bakongo babingi bavila batelamana Bundu dia Kongo ye sadila luvunu           ye kindoki kia kimfunia mu nuanisa dio.
          -Mu teza simbidila nkangu mu mabundu manzenza, mindele mia mabundu momo           miavana nsilulu kua Bandombe mu kubavana mafua ma mvita, bilongo, ye           lekua biankaka bi balembua teka kubavananga.
         
          - Mu zibula makesa ma Bundu dia Kongo meso, Ne Muanda Nsemi wayantika           soneka ye vaikisa minkanda.
          - Kinlongo kia Kongo kiatelama nangui ku Bandalungua(Kinsasa). Mazikua           ma Bundu dia Kongo mazibika mu bibelo biabingi bia Kinsasa: ku ku Malueka,           ku Ngafula, ku Kisenzo, ku Matete, ku Ndjili, ku Kimbanseke, ku Mokali,           ku Makala, ye ku Maluku.
          - Mu madimba ma Kongo Diakati(Kongo Central), nsamu'a Bundu dia Kongo           waluaka ku Kasangulu, ku Mbanza Ngungu, ku Luozi, ye ku Muanda.
          Mazikua ma Bundu dia Kongo matelama ku Boma, ku Matadi, ku Lufu, ku           Songololo, ku Kinganga, ku Kinzolani, ku Yunga, ku Mbanza Miezi, ku           Kimbungu, ku Wombo, ku Kasi, ku Nienge, ku Kinanga, ku Kiwembo, ku Vuanzi,           ku Kimpese, ku Kimatende.

       

-           Nsamu a Bundu dia Kongo waluaka ku Mfua(Brazzaville), ku Lutete, ku           Nkayi, ye ku Nzinzi(Pointe Noire), Zikua dia Bundu dia Kongo dialema           mu ngolo beni ku Kibuesa.
          - Minkanda mia Bundu dia Kongo mialombua ye filua ku Mbanza Kongo dia           Ntotela ye ku Luanda.
          - Nsamu a Bundu dia Kongo waluaka ku Bandundu ye ku Mbandaka(Equateur).
          - Mavata mamingi meti tatamana sonikina Ne Muanda Nsemi kidivo kabafila           minkanda ye minlongi mia Bundu dia Kongo mu kuenda kubatuadisa.
          - Mfumu zazingi za mabundu ma bangunza zimene vilula madiela, ye kota           ye bantu bau, mu Bundu dia Kongo.

       

44.           Mu mvu wa 1990:
          - Ku nsia lutuadusu lua Mbuta Nuzoma ye kabu diandi dia SWAPO, nsi ya           Namibi yabaka kimpuanza.

       

45.           Tuka mu 1986 nateye wunu kiaki, Bundu dia Kongo disadilanga nzila zazo           mu diambu dia sikamesa Bakongo ye kubazibula meso: minkanda, malongi,           zinkutukunu, minkunga, biamfutika, bikodi, zimbila, ye bonso bobo.
          Ku nsia lusakumunu lua Tata Nzambi'a Mpungu, lua Ne Muanda Kongo, ye           Bakulu beto, nsamu wambote wa Kinzambi kia Kongo weti tatamana muangana.

       

Bana ba Kongo bena moyo!

Publicité
Commentaires
M
Mbuta,<br /> <br /> Yenge kieno!<br /> <br /> <br /> <br /> Je vous écris pour vous demander l'explication (traduction) de la chanson Wenda Wenda u nsisila Kongo. Je le demande dans le cadre d'une réflexion sur Bundu dia Kôngo: la libération et la lutte religieuse d’incidence politique. Un paragraphe porte sur l'étude analytico-herméneutique de cette chanson.<br /> <br /> <br /> <br /> Nkunga : Wenda, wenda u nsisila kôngo<br /> <br /> <br /> <br /> 1. Nseki : O o o, nseke beni<br /> <br /> Babo : Nseke beni, tuasisa ngipiti<br /> <br /> tua filua ku kôngo,<br /> <br /> mu nsi ya nsilulu,<br /> <br /> ya tu vana Ne Kongo Kalunga.<br /> <br /> mu kala ntu, ye m’tima wa katiopa,<br /> <br /> nsi ya ntoko, ye ya nene beni,<br /> <br /> tua zinga kueto mu kiese ye mayangi,<br /> <br /> tua ki yala se beto ki beni<br /> <br /> <br /> <br /> 2. Nseki : Buabu, o o o, nzenza<br /> <br /> Babo : Nzenza wa yiza, <br /> <br /> wa nata kinkole,<br /> <br /> ye Kôngo diavuambusua <br /> <br /> mu ndambu za zingi,<br /> <br /> nsi ya ntema, yeka nsi ya tombe,<br /> <br /> nsi kiese yeka nsi ya kiâdi.<br /> <br /> <br /> <br /> 3. Nseki : Buabu, o o o, wenda<br /> <br /> Babo: Wenda, wenda u nsisila Kongo<br /> <br /> nsi ya tuvana Ne Kongo Kalunga<br /> <br /> konso kanda dia zinga mu nsi'andi eh eh<br /> <br /> bonso buena luzolo lua Tata<br /> <br /> <br /> <br /> 4. Nseki : Buabu, o o o, wenda<br /> <br /> Babo : Wenda, wenda u nsisila Kongo<br /> <br /> nsi ya tuvana Ne Mfumu Muanda Kongo<br /> <br /> ntangu'a nlemvo yimeni manisa<br /> <br /> buabu ntangu ya mvita mu mvita<br /> <br /> <br /> <br /> 5. Nseki : oh, nsiku mia me<br /> <br /> Babo : Nsiku mia me mi luameni sumuna<br /> <br /> nsi ya bundua yi luameni vambasa<br /> <br /> kanda dia nsilulu die kase dia Kiadi<br /> <br /> se dieto Kimbangu yandi ntumua Nzambi<br /> <br /> kimona meso kua beno kibeni<br /> <br /> vo Kanda diadi diena dia nlongo<br /> <br /> mavanga meno beno kalusobi<br /> <br /> <br /> <br /> 6. Nseki : oh, Luvingila<br /> <br /> Babo : Luvingila buabu nzolele lusonga<br /> <br /> vo nkumbu ya Kongo yi nkumbu ya nani<br /> <br /> silua zaya ye bakama wonga<br /> <br /> ye zitisanga nkumbu yo ya Kongo<br /> <br /> <br /> <br /> 7. Nseki : Oh, oh Ndiona<br /> <br /> Babo : Ndiona ya sueka ya vayikisi<br /> <br /> giyunga kia nlendo ya meni ku' mvuika<br /> <br /> nlendo kia nsobolo ya meni ku' mvana<br /> <br /> muvutula Kongo va kiandu kia nzitusu<br /> <br /> bunga ye tulula mu nza ya mvimba ye<br /> <br /> fuisa nsoni kua ntantu mia Kongo<br /> <br /> <br /> <br /> Je vous serai très reconnaissance de m'envoyer la traduction de cette chanson ou de m'indiquer une personne qui pourrait m'aider.<br /> <br /> Nazaire MABANZA<br /> <br /> mabnazaire@gmail.com<br /> <br /> Abidjan-Cote d'Ivoire
A
Hello,<br /> <br /> <br /> <br /> Savez-vous où je pourrai commander le livre du Bukongo nommé Makaba ou Makongo?<br /> <br /> <br /> <br /> Merci d'avance,<br /> <br /> <br /> <br /> @+<br /> <br /> rv.
L
I am from Bas-Congo from the Luvita of Nsaku na vunda of the kanda na Kintumba. So my father's sister tells me. I was born of a Congolese father and an American mother. But I love my roots. This information is outstanding. I wish I could read it in English so I could get the whole meaning, but the little I did understand, I say thank you for not letting our people forget. For documenting it for all to see! THANK YOU.
Bomoto ya kongo
  • Ce blog est creér pour but d'échange d'idée sur le sens de la vie humaine, de la naissance à la mort. Blog oyo esalami pona bokaboli ya makanisi ya bomoyi ya moto, banda na kobotama ti na liwa.
  • Accueil du blog
  • Créer un blog avec CanalBlog
Publicité
Bomoto ya kongo
Publicité